Ahmet TEZCAN
Köklü gelenek ve Anayasa
9.5.2013
Türkler tarih sahnesinde 3000 yıldır var. Kurdukları devletlerin sayısı Cumhurbaşkanlığı forsundaki gibi 16 da değil. Sayısı 112'yi, kimi kaynaklara göre de 180'i buluyor kurduğumuz devlet sayısı. İlk büyük Türk devleti Hun İmparatorluğu... Japon denizinden Hazar'a kadar olan coğrafyada 436 yıl hükümran olmuş Hunlar. Son Türk Devleti Türkiye Cumhuriyeti'nin içinden çıktığı Osmanlı... 641 yıl üç kıtada cihan hakimiyet kurmuş, 36 hükümdar gelmiş geçmiş.
Asırlar içinde çok köklü devlet gelenekleri oluştuğunu görüyoruz. Hakan nasıl değişir, sadrazam, vezir nasıl değiştirilir?
Hepsinin seçimi de, protokolü de belliymiş.
Devlet olarak böyle derin gelenekleri olan bir yapıdan söz ediyoruz, isterseniz bir göz atalım.
Osmanlı'da "cuma selamlığı", "cülus merasimi" ya da "kılıç alayı" gibi törenler tarihçiler tarafından "dünyanın en muhteşem protokolü" olarak niteleniyor. Padişahların Eyüp Sultan'da kılıç kuşanmaları adettendir mesela... Arz odasında cülus tebrikleri kabul ederken, padişah için bütün camilerde hutbe okunurdu.
Saray kapısı babüssaade önünde "devletinle bin yaşa" ya da "mağrur olma padişahım" diye hakanın yüzüne karşı bağırılır, törenden sonra da "münadiler" durumu şehre ilan ederler, donanma da top atarak selamlardı. (21 parelik atış geleneği o günlerden kalmadır.) Cülûs merasimi, hünkarın Yeniçeriler'e tahta çıkarken verdiği bahşişin töreniydi, bugünkü maaş zammı gibi bir şey.. Kılıç Alayı, devlet erkânı ile birlikte Hakanın kılıç kuşanmak üzere, Topkapı Sarayı'ndan yola çıkarak Eyüp'e gidip dönmesi merasimi... Deniz yoluyla gidilir, karadan dönülürmüş. Darüssaade, babüssaade ağaları, silahdarlar, rikabdar ağalar protokolün çok önemli elemanları ve bu protokol asırlarca sürmüş.
***
Şimdi bütün bunlar yalnızca "hükümdarın şanından ileri gelen gelenekler" olmasa gerek! Medeniyet kurmuş köklü devlet geleneği olan, milletler ancak böylesine protokol oluşturabilirler.
Askerlerin emir-komuta zincirinde yaptırdığı bir anayasayı değiştirmek için yıllardır herkes mutabık. Ama ne gariptir ki "Hadi buyurun" denince herkes bir yandan çekiştiriyor. Meclis Başkanı Cemil Çiçek ortak bir metin üzerinde anlaşma sağlanması için bir o partiye bir bu partiye mekik dokuyor.
Öyle an geliyor ki 'imparatorluklar kuran o iradeden bu kadar mı koptuk!' diyesi geliyor insanın?!..
Neyle, kimle, nasıl yönetileceksek 'bitirin gari' şu işi..
Asırlar içinde çok köklü devlet gelenekleri oluştuğunu görüyoruz. Hakan nasıl değişir, sadrazam, vezir nasıl değiştirilir?
Hepsinin seçimi de, protokolü de belliymiş.
Devlet olarak böyle derin gelenekleri olan bir yapıdan söz ediyoruz, isterseniz bir göz atalım.
Osmanlı'da "cuma selamlığı", "cülus merasimi" ya da "kılıç alayı" gibi törenler tarihçiler tarafından "dünyanın en muhteşem protokolü" olarak niteleniyor. Padişahların Eyüp Sultan'da kılıç kuşanmaları adettendir mesela... Arz odasında cülus tebrikleri kabul ederken, padişah için bütün camilerde hutbe okunurdu.
Saray kapısı babüssaade önünde "devletinle bin yaşa" ya da "mağrur olma padişahım" diye hakanın yüzüne karşı bağırılır, törenden sonra da "münadiler" durumu şehre ilan ederler, donanma da top atarak selamlardı. (21 parelik atış geleneği o günlerden kalmadır.) Cülûs merasimi, hünkarın Yeniçeriler'e tahta çıkarken verdiği bahşişin töreniydi, bugünkü maaş zammı gibi bir şey.. Kılıç Alayı, devlet erkânı ile birlikte Hakanın kılıç kuşanmak üzere, Topkapı Sarayı'ndan yola çıkarak Eyüp'e gidip dönmesi merasimi... Deniz yoluyla gidilir, karadan dönülürmüş. Darüssaade, babüssaade ağaları, silahdarlar, rikabdar ağalar protokolün çok önemli elemanları ve bu protokol asırlarca sürmüş.
Şimdi bütün bunlar yalnızca "hükümdarın şanından ileri gelen gelenekler" olmasa gerek! Medeniyet kurmuş köklü devlet geleneği olan, milletler ancak böylesine protokol oluşturabilirler.
Askerlerin emir-komuta zincirinde yaptırdığı bir anayasayı değiştirmek için yıllardır herkes mutabık. Ama ne gariptir ki "Hadi buyurun" denince herkes bir yandan çekiştiriyor. Meclis Başkanı Cemil Çiçek ortak bir metin üzerinde anlaşma sağlanması için bir o partiye bir bu partiye mekik dokuyor.
Öyle an geliyor ki 'imparatorluklar kuran o iradeden bu kadar mı koptuk!' diyesi geliyor insanın?!..
Neyle, kimle, nasıl yönetileceksek 'bitirin gari' şu işi..
0 yorum:
Yorum Gönder